Günlük hayatta görülen ve duyulan şeyler, insanların çoğu zaman farkında olmadan verdikleri kararları sessizce şekillendirir. Yeni araştırmalar, bazı bireylerin bu çevresel ipuçlarından özellikle etkilendiğini ve ne yapacaklarına karar verirken bunlara büyük ölçüde güvendiklerini öne sürüyor. Sorun, bu ipuçlarının daha kötü sonuçlara yol açmaya başlamasıyla ortaya çıkıyor. Bazı kişilerde beyin, öğrenilen bu sinyalleri güncellemekte zorlanıyor ve bu da zaman içinde riskli veya zararlı kararları tekrarlamalarına neden oluyor.
İnsanlar sürekli olarak çevrelerinden, görsel detaylardan ve arka plan seslerinden bilgi alırlar. Zamanla beyin, bu ipuçlarını genellikle bir sonraki adımda ne olacağıyla ilişkilendirmeyi öğrenir. Örneğin, tanıdık bir işaret, ses veya ortam, bir seçimin ödülle mi yoksa olumsuz bir sonuçla mı sonuçlanacağını gösterebilir. Bu süreç, ipuçları ve sonuçlar arasındaki tekrarlanan bağlantılar yoluyla öğrenme anlamına gelen çağrışımsal öğrenme olarak bilinir. Günlük hayatta, bu tür öğrenme insanların daha hızlı ve genellikle daha iyi kararlar almasına yardımcı olur.
 |
Ancak bu sistem herkes için aynı şekilde işlemez. Takıntılı bozuklukları, bağımlılıkları veya kaygı bozukluğu olan kişilerde, bu öğrenilmiş bağlantılar aşırı derecede güçlü hale gelebilir. Yardımcı rehberler olmak yerine, ipuçları karar verme süreçlerine hakim olmaya başlayabilir. Bireyler belirli görüntülere veya seslere doğru çekildiklerini hissedebilir veya kötü sonuçlara yol açsa bile bunlardan kaçınmak için güçlü bir dürtü duyabilirler.
Önyargılı Karar Verme Sürecini İncelemek
Bu durumun nasıl gerçekleştiğini daha iyi anlamak için, Bologna Üniversitesi'nden Giuseppe di Pellegrino, insanların ipuçlarından nasıl öğrendiğine ve bu öğrenmenin bazen nasıl yanlış gidebileceğine odaklanan bir çalışma yürüttü. Araştırma, tekrarlanan olumsuz sonuçlara rağmen zarar veya dezavantaja yol açmaya devam eden seçimleri ifade eden uyumsuz karar verme sürecini inceledi.
JNeurosci'deki makalelerinde açıkladıkları gibi , araştırmacılar insanların karar verirken çevresel ipuçlarına ne kadar güvendikleri konusunda büyük farklılıklar olduğunu buldular. Bazı bireyler seçimlerini yönlendirmek için çevrelerindeki görsel ve işitsel unsurlara büyük ölçüde bağımlıyken, diğerleri bunlara çok daha az bağımlıdır.
 |
Bazı insanların uyum sağlamakta zorlanmasının nedenleri
Çalışma ayrıca, ipuçlarına aşırı derecede duyarlı kişiler için önemli bir sorunu da ortaya koydu. Tanıdık ipuçları daha riskli veya daha az olumlu sonuçları işaret etmeye başladığında, bu kişiler genellikle uyum sağlamakta zorlanırlar. Bu ipuçlarının ne anlama geldiğine dair inançlarını güncellemekte ve artık geçerli olmayan eski çağrışımları unutmakta güçlük çekebilirler. Pratik anlamda bu, durum açıkça değişmiş olsa bile beynin hiçbir şey değişmemiş gibi tepki vermeye devam etmesi anlamına gelir.
Sonuç olarak, dezavantajlı karar verme süreçleri zaman içinde devam edebilir. İnsanlar yeni bilgilere uyum sağlamak yerine, aynı riskli veya zararlı seçimleri tekrar tekrar yapabilirler.
Bağımlılık ve Kaygıya İlişkin Çıkarımlar
Araştırmacılara göre, bu bulgular bazı insanların diğerlerine göre daha güçlü ipucu duyarlılığına sahip olduğunu, ancak bu ipuçları hakkında öğrendiklerini gözden geçirme yeteneklerinin daha düşük olduğunu göstermektedir. Bu kombinasyon, belirli karar kalıplarının neden kırılmasının bu kadar zor olduğunu açıklamaya yardımcı olabilir.
Araştırma ekibi, hasta popülasyonlarında çağrışımsal öğrenmeyi incelemeye devam etmeyi planlıyor. Amaçları, bağımlılıkları, kompulsif bozuklukları ve kaygıyı karakterize eden zararlı karar verme kalıplarının, seçimlerini etkileyen görüntülere ve seslere karşı özellikle hassas olan kişilerde daha sık görülüp görülmediğini daha iyi anlamaktır.
